~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Wpis: Monika Stelmasiak
Czy po odsłonięciu dachów zatopionych domów Kostrzewski spodziewał się, że ponad 80 lat później pokolenie jego młodych następców spotka się w tym miejscu, by dyskutować nad współczesnymi problemami archeologii?
Miejsce owo już po raz drugi stało się ostoją dla młodych naukowców, którzy w listopadzie przyjechali na XVII Międzynarodową Interdyscyplinarną Sesję Studentów Archeologii, zorganizowaną nakładem sił naszego Koła. Ponad dwa miesiące po tych dyskusjach, w przerwach od sesyjnej nauki próbujemy podsumować nasze wspomnienia.
W tym roku tematem spotkania była Transgresja, czyli o przekraczaniu granic. Ten z pozoru bardzo trudny temat spotkał się z pozytywnym odbiorem wśród szerokiego grona studentów, od studiów licencjackich na doktoranckich kończąc. Mimo bardzo zmiennej piątkowej pogody wszyscy zainteresowani dotarli na miejsce i konferencja rozpoczęła się zgodnie z planem, od powitania przybyłych referentów i gości honorowych przez prezesa KNSA. Uczestników przywitali także opiekun naszego Koła, prof. Włodzimierz Rączkowski oraz dyrektor Muzeum Archeologicznego w Biskupinie, mgr Wiesław Zajączkowski.
Obrady studenckie poprzedzone zostały referatem wprowadzającym pt. Transgresyjność wojny wobec galtonowskiego dylematu nature vs nurture, a dyskurs archeologiczny wygłoszonym przez mgr Rafała Skrzynieckiego. Przedstawił on w swoich rozważaniach niezwykle złożony charakter badań aspektów kulturowych i naturalnych w kwestii konfliktu międzyludzkiego, odwołując się do filozofii Thomasa Hobbesa i Jean-Jacquesa Rousseau, a na koniec proponując sinusoidalny – autorski model postrzegania transgresyjności dyskursu.
Z uwagi na wiele twórczych interpretacji tematu pierwszy blok tematyczny został zatytułowany wielowymiarowość transgresji. Rozpoczął się od interpretacji strefy sacrum na podstawie znalezisk z epoki brązu oraz wczesnej epoki żelaza w południowo-wschodniej Polsce. Kolejny referat przeniósł nas do refleksji nad osteobiografią, której ciekawe perspektywy badawcze wysunęła Katarzyna Harabasz. Innym wymiarem transgresji było doświadczanie granic przez przemytników, ujmowane okiem antropologa kulturowego, Vojtecha Bagina.
Świat paleolitycznej sztuki i przekraczanie granic w nim zawartych przedstawiła Patrycja Rutkowska, wzbudzając tym samym ożywioną dyskusję wśród publiczności. Pierwszy dzień obrad zakończyła Patrycja Danyło swoim krytycznym spojrzeniem na periodyzację epoki kamienia z szczególnym uwzględnieniem wyznaczania chronologicznych granic w pradziejach.
Następny dzień rozpoczął się od panelu zatytułowanego transgresyjność przestrzeni. Pierwsze wystąpienie przybliżyło zagadnienie adaptacji Tureckich muzułmanów na Kresach Europy Wschodniej w XVI-XVII w, który wygłosił Alexey Savchenko. W kolejnym referacie wygłoszonym przez Barbarę Wielgus ukazana została transgresja społeczeństw, idei, tradycji ludności kultury pucharów lejkowatych na bazie depozytów akwatycznych. Następny referat również dotyczył kwestii znalezisk archeologicznych w zbiornikach wodnych, jednakże tym razem dotyczył wczesnośredniowiecznych broni odnajdywanych w jeziorach. Interpretacji tego zjawiska podjęła się Klaudia Karpińska. Transgresyjność pomiędzy Północą a Południem na przykładzie Centralnej Macedonii przedstawił Cezary Bahyrycz. W ostatnim referacie pierwszej części panelu zaprezentowana została kwestia identyfikowania miejsc poboru piasku na wczesnośredniowieczna grodziska na podstawie artefaktów krzemiennych.
Miłym urozmaiceniem była wycieczka po grodzisku w Biskupinie i przyległych zrekonstruowanych obiektach, zafundowana nam przez pracowników Muzeum Archeologicznego. Każdy mógł choć na chwilę zreflektować się nad przeszłością, podziwiając blask tęczy odbitej na falach Jeziora Biskupińskiego ze szczytu umocnień grodu. Zwieńczeniem spaceru była wizyta w muzealnych salach i podziwianie zabytków ze wszystkich okresów egzystencji ludzkiej na ziemiach Pałuk.
Po południu powróciliśmy do obrad w formie sesji posterowej. Plakaty dotyczyły m. in. transgresyjności w krajobrazie II wojny światowej, w odniesieniu do idei antropomorfizacji chalkolitycznych stel, państwa Alashiya czy poszukiwania transgresji w osobie Prokopiusza z Cezarei z perspektywy historyka. Niewątpliwie była to dobra okazja do bezpośredniego kontaktu z autorami koncepcji, często będąc punktem wyjścia do dłuższych i mniej oficjalnych dyskusji.
Po powrocie na salę konferencyjną wysłuchaliśmy przemówienia Katarzyny Dudlik o transgresji w kontaktach Krety i Grecji w okresie wczesnomykeńskim. Inną geograficzną wizję transgresji ukazał Maciej Kaczor, wskazując na granice pomiędzy koncepcjami różnych badaczy w kwestii paleolitycznych społeczności świderskich. Stąd przenosimy się do nieodległego nam dwudziestego wieku, a dokładniej do pozostałości po PGR-ach i ich społecznego odbioru w krajobrazie. Sesja została zamknięta przez Weronikę Kulikowską i jej rozważaniami nad granicami cywilizacji rzymskiej.
Dodatkową atrakcją drugiego dnia konferencji były warsztaty przygotowane przez studentów – organizatorów. Jedynym minusem dla uczestników konferencji była niemożliwość uczestniczenia w obu, bowiem odbywały się one równolegle. Karolina Joka poprowadziła warsztaty zatytułowane Archeolog dla społeczeństwa, czyli jak napisać tekst popularnonaukowy. Uczestnicy zostali podzieleni dwuosobowe zespoły redakcyjne, po czym otrzymały za zadanie napisanie atrakcyjnego dla społeczeństwa artykułu. Okazało się, że nie jest to wcale łatwe, mimo że wielu z nas aktywnie udziela się w ramach tzw. popularyzowania archeologii. Bądź co bądź nasze propozycje, konstruowane z przymrużeniem oka pozwoliły wysunąć ważne wnioski przede wszystkim w sprawie granicy między archeologiem a społeczeństwem. Drugie z warsztatów poprowadził Filip Banach.
Trzeci dzień zgromadzenia rozpoczął się wystąpieniem Albina Sokoła, prezentującego własną koncepcję na temat regresu we wczesnej epoce żelaza na podstawie interpretacji grotów strzał z poroża. Sfera wyobraźni i przekraczanie w niej granic w związku z interpretacjami na monetach celtyckich zostało poruszone przez Agnieszkę Banaszyk. Kwestię krajobrazu kulturowego, wielopoziomowej transgresji w odniesieniu do wczesnego okresu rzymskiego podniosła z kolei Marta Raczyńska.
Traktat Περὶ Ἀρχῶν Orygenesa z Aleksandrii stał się inspiracją do poszukiwań pojęcia duszy w świecie wczesnochrześcijańskim. Również w kwestii transgresji związanej z życiem po śmierci doczesnej wypowiedziała się Aleksandra Fijałkowska, która ukazała złożoność pochówków zwierzęcych u Bałtów Zachodnich.
Po ostatnim wspólnym obiedzie mieliśmy okazję wysłuchać prelekcji o zwierzętach w symbolice celtyckiej autorstwa Bartosza Andrzejewskiego. Sesję o transgresji w wierzeniach i umyśle zwieńczyło wystąpienie Justyny Rosowskiej, a dotyczyło ono zmiany obrzędowości funeralnej w kulturze kurhanów zachodniobałtyjskich.
Ostatni referat nie oznaczał jeszcze końca konferencji, gdyż finalnym punktem obrad była zaplanowana w programie wspólna dyskusja wszystkich uczestników. Dyskusja zasadniczo skupiła się na odbiorze istoty tematu. Jego złożoność i dotychczasowa nieobecność pojęcia transgresji kulturowej w dyskursie archeologicznym wpłynęły dwojako na referentów: niektórzy przedstawili swoje innowacyjne podejścia, inni zaś nawiązywali do ustalonych koncepcji badawczych, nie wykraczając poza znane już ujęcia archeologii. Bądź co bądź tegoroczny przedmiot dyskusji do łatwych nie należał, jednak niewątpliwie jest świadectwem na próbę łączenia elementów teorii różnych dyscyplin humanistycznych. Mimo iż nie możemy mówić tzw. budowaniu pomostu między archeologią a naukami psychologicznymi czy literaturoznawstwem, to z pewnością rozpoczęliśmy budowę pierwszego, studenckiego przęsła tej konstrukcji.
Po raz pierwszy od wielu lat wzbogaciliśmy naszą konferencję o wyróżnienia z nagrodami rzeczowymi oraz voucherami. Zostały one podzielone na nagrody publiczności (każdy mógł zagłosować na najlepszą prelekcję oraz poster), nagrody organizatorów (dwie prelekcje i poster) oraz dwie nagrody w postaci biletów wstępu na konferencję CAA, która odbędzie się w maju br. Wszystkim laureatom serdecznie gratulujemy i życzymy dalszych sukcesów naukowych!
Do zobaczenia na kolejnej naszej Sesji już jesienią!
Adam Lokś i Filip Wałdoch
Uprzejmie dziękujemy władzom Instytutu Prahistorii, Wydziału Historycznego, Rektoratu UAM oraz Fundacji UAM za udzielone wsparcie finansowe. Ponadto składamy podziękowania dla Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i polskiego oddziału Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology za ufundowanie nagród.
Bardzo dziękujemy również Klaudii Karpińskiej i Hubertowi Lepionce za udostępnienie zdjęć.
Koło Naukowe Studentów Archeologii IA UAM 